จุดประสงค์ของการวิเคราะห์ดิน

          เพื่อให้ทราบถึงความอุดมสมบูรณ์และปัญหาของดินในแปลงปลูกพืช  พร้อมกับคำแนะนำ  ในการแก้ไข  ปรับปรุง บำรุงดิน เช่น การใช้ปุ๋ย การใช้ปูนปรับปรุงดินกรด  รวมทั้งการใช้วัสดุ  หรือสารปรับปรุงดินอย่างอื่นตามความจำเป็น  เพื่อให้การปลูกพืชได้ผลผลิตเพิ่มมากขึ้นและมี  คุณภาพดีขึ้น

การเก็บตัวอย่างดินที่ถูกต้อง

          ตัวอย่างดินที่เก็บมาจะต้องเป็นตัวแทนที่ดีที่สุดของที่ดินแปลงนั้น  ถ้าเก็บตัวอย่างดินไม่ถูกต้อง  ผลการวิเคราะห์ก็จะไม่ตรงกับสมบัติของดิน  คำแนะนำการใช้ปุ๋ยและการจัดการดินจะผิดพลาดทั้งหมด  หลักสำคัญของการเก็บตัวอย่างดินมีดังต่อไปนี้
1. ควรเก็บหลังจากเก็บเกี่ยวผลผลิตแล้ว  หรือก่อนเตรียมดินปลูกพืชครั้งต่อไป  คำแนะนำจากผลการวิเคราะห์ดินหลายอย่าง  จะต้องนำมาใช้ให้ทันในการเตรียมดินปลูกพืช เช่น การใส่ปูน  การไถกลบอินทรียวัตถุ  การใส่ปุ๋ยรองพื้น เป็นต้น จะลงมือเก็บตัวอย่างดินเมื่อใดนั้น จะต้องเผื่อเวลาสำหรับการส่งตัวอย่างไปวิเคราะห์  ระยะเวลาทำงานของห้องปฏิบัติการ  จนถึงการส่งผลกลับมาให้ รวมแล้วประมาณ 1-2 เดือน
สำหรับการเก็บตัวอย่างดินเพื่อจะให้หน่วยวิเคราะห์ดินเคลื่อนที่มาบริการให้นั้น  จะต้องเก็บก่อนวันนัดหมาย 1-2 สัปดาห์  เพื่อให้ตัวอย่างดินแห้งจึงจะวิเคราะห์ได้

2. พื้นที่ที่จะเก็บตัวอย่างดินไม่ควรเปียกแฉะหรือมีน้ำท่วมขัง  จะทำให้เข้าไปทำงานลำบาก  แต่ถ้าแห้งเกินไปดินจะแข็ง  ดินควรมีความชื้นเล็กน้อยจะทำให้ขุดและเก็บได้ง่ายขึ้น

3. ไม่เก็บตัวอย่างดินบริเวณที่เคยเป็นบ้าน หรือโรงเรือนเก่า  จอมปลวก  เก็บให้ห่างไกลจากบ้านเรือน  อาคารที่อยู่อาศัย  คอกสัตว์  และบริเวณจุดที่มีปุ๋ยตกค้างอยู่

4. อุปกรณ์ที่ใช้เก็บตัวอย่างดินต้องสะอาด  ไม่เปื้อนดิน ปุ๋ย สารฆ่าแมลง  สารปราบศัตรูพืช  หรือสารเคมีอื่น ๆ

5. ต้องบันทึกรายละเอียดเกี่ยวกับตัวอย่างดินของแต่ละตัวอย่างตามแบบฟอร์ม “บันทึกรายละเอียดตัวอย่างดิน”  ให้มากที่สุด  เพื่อเป็นประโยชน์ต่อการให้คำแนะนำการจัดการดิน  ให้ถูกต้องที่สุด

วิธีเก็บตัวอย่างดิน

               
1. เตรียมอุปกรณ์ที่จำเป็น ได้แก่ เครื่องมือสำหรับขุดหรือเจาะเก็บดิน เช่น พลั่ว จอบ และเสียม  ส่วนภาชนะที่ใส่ดิน เช่น ถังพลาสติก กล่องกระดาษแข็ง กระบุง ผ้ายางหรือผ้าพลาสติก และถุงพลาสติกสำหรับใส่ตัวอย่างดินส่งไปวิเคราะห์

2. ขนาดของแปลงที่จะเก็บตัวอย่างดินไม่จำกัดขนาดแน่นอน  ขึ้นอยู่กับความแตกต่างของพื้นที่ (ที่ราบ ที่ลุ่ม ที่ดอน ที่ลาดชัน เนื้อดิน สีดิน)  ชนิดพืชที่ปลูก  และการใช้ปุ๋ยหรือการใช้ปูนที่ผ่านมา  แปลงปลูกพืชที่มีความแตกต่างดังกล่าว  จะต้องแบ่งพื้นที่เป็นแปลงย่อย  เก็บตัวอย่างแยกกันเป็นแปลงละตัวอย่าง  พื้นที่ราบ เช่น นาข้าวขนาดไม่ควรเกิน 50 ไร่  พื้นที่ลาดชันขนาดแปลงละ 10-20 ไร่  พืชผักสวนครัว  ไม้ดอก  ไม้ประดับ  ขึ้นอยู่กับขนาดของพื้นที่ที่ปลูก

3. สุ่มเก็บตัวอย่างดินกระจายให้ครอบคลุมทั่วแต่ละแปลง ๆ ละ 15-20 จุด  ก่อนขุดดินจะต้องถางหญ้า  กวาดเศษพืช หรือวัสดุที่อยู่ผิวหน้าดินออกเสียก่อน  (อย่าแซะหรือปาดหน้าดินออก)  แล้วใช้จอบ เสียม หรือพลั่วขุดหลุมเป็นรูป V ให้ลึกในแนวดิ่งประมาณ 15 ซม. หรือในระดับชั้นไถพรวน  (สำหรับพืชทุกชนิด  ยกเว้นสนามหญ้า เก็บจากผิวดินถึงลึก 5 ซม.)  แล้วแซะเอาดินด้านหนึ่งเป็นแผ่นหนาประมาณ  2-3 ซม. จากปากหลุมถึงก้นหลุม  ดินที่ได้นี้เป็นดินจาก 1 จุด  ทำเช่นเดียวกันนี้จนครบ  นำดินทุกจุดใส่รวมกันในถังพลาสติกหรือภาชนะที่เตรียมไว้

4. ดินที่เก็บมารวมกันในถังนี้ถือว่าเป็นตัวอย่างดินที่เป็นตัวแทนของที่ดินแปลงนั้น  เนื่องจากดินมีความชื้นจึงต้องทำให้แห้งโดยเทดินในแต่ละถังลงบนแผ่นผ้าพลาสติกหรือผ้ายาง  แยกกันถังละแผ่น  เกลี่ยดินผึ่งไว้ในที่ร่มจนแห้ง  ดินที่เป็นก้อนให้ใช้ไม้ทุบให้ละเอียดพอประมาณ  แล้วคลุกเคล้าให้เข้ากันจนทั่ว

5. ตัวอย่างดินที่เก็บในข้อ 4. อาจมีปริมาณมาก  แบ่งส่งไปวิเคราะห์เพียงครึ่งกิโลกรัมก็พอ  วิธีการแบ่งโดยเกลี่ยตัวอย่างดิน  แผ่ให้เป็นรูปวงกลมแล้วแบ่งผ่ากลางออกเป็น 4 ส่วนเท่ากัน  เก็บดินมาเพียง 2 ส่วนหนักประมาณครึ่งกิโลกรัมใส่ในถุงพลาสติกที่สะอาด  พร้อมด้วยแบบฟอร์มที่บันทึกรายละเอียดของตัวอย่างดินเรียบร้อยแล้ว  ปิดปากถุงให้แน่น  ใส่ในกล่องกระดาษแข็งอีกชั้นหนึ่งเพื่อส่งไปวิเคราะห์